Detail van familieportret door schilder Pieter van Anraadt, waarin hij zijn zelfportret verwerkte.

De bekendheid van dichter Willem Sluiter is mede te danken aan zijn portret door Pieter van Anraadt (soms geschreven met ae). Dit maakt het interessant iets meer te weten over deze schilder. In een groot tafereel blijkt hij een zelfportret te hebben verstopt, met rode muts op het hoofd en penselen in de hand. Over hem is geschreven, dat hij bewondering had voor dichtkunst. Helaas is niet bekend wanneer en waarom hij Sluiter en diens zus Maria schilderde. Er zijn meer interessante zaken en vragen.

Clara Wildschut, op een foto met haar handschrift in het archief bij het Nederlands Muziek Instituut in Den Haag.

Willem Sluiters loflied op muziek inspireerde in de vorige eeuw niet alleen bloemlezers. Verder onderzoek leidde tot een verrassende ontdekking: de jong overleden componiste Clara Wildschut (1906-1950) verdiepte zich er ook in. Zij schreef er in een van haar laatste levensjaren muziek bij voor sopraan en alt, met pianobegeleiding. Haar partituur dateert van september 1948. Wat deze vrouw dreef, is niet goed meer te achterhalen. Zeker is dat Sluiters woorden haar raakten. En ook die van Thomas (a) Kempis.

Hilbrandt Boschma en het door hem gepubliceerde eerste vers van Gezang 190, waar Sluiters naam aan is verbonden. Langs een omweg ook nog via het ‘hijgend hert’, dat bekend is uit Psalm 42.

Bijna vier eeuwen na de geboorte van Willem Sluiter levert onderzoek naar hem en zijn werk nog voortdurend mooie resultaten op. Nu komt er meer zicht op het vaak genoemde Gezang 190 van hem uit een oude hervormde bundel en hoe vreemd dit is bewerkt. De speurtocht begon op de site Delpher. Via evangelist en anti-militarist Hilbrandt Boschma[1] (1869-1954), die het eerste vers verkoos vanwege zijn band met “onzen eigen gelderschen Achterhoek”. In het volgende verhaal is zijn geschiedenis verweven met dit lied, dat de rode draad vormt. Maar er zijn ook allerlei interessante zijpaden. In die wereld bleef Sluiters stem klinken.

Voorpagina’s van twee katholieke dagbladen, die ruim een eeuw geleden prominent over Sluiter berichtten.

De naam van Willem Sluiter mag voor altijd verbonden zijn met de Achterhoek, zijn werk is een paar eeuwen populair geweest op allerlei plaatsen in Nederland, niet alleen onder protestanten, leerde onderzoek. Katholieken kenden deze dichtende dominee eveneens. Zo berichtten ruim een eeuw geleden twee katholieke bladen over Sluiter.

Links de in de masterscriptie van Corrie H. Kleijnendorst voorop overgenomen titelpagina van Sluiters lofzang op Maria. Rechts de prent van een onbekende kunstenaar op titelblad van uitgave in 1681. 

Willem Sluiters lofzang op Maria blijkt na een paar eeuwen interessante stof te vormen voor wetenschappelijk onderzoek. Vorig jaar werd bekend dat een Amerikaanse cultuurhistorica zich in haar proefschrift uit 2009[1] verdiepte in de invloed van dit werk. Recent werd ontdekt dat Corrie H. Kleijnendorst Sluiter uitvoerig belichtte in haar masterscriptie[2] cultuurwetenschappen aan de Open Universiteit in 2021. Ze ontleende niet alleen de titel Tot een heuglijk voorbeelt aan zijn gedicht, maar plaatste ook zijn titelpagina voorop.

~    Componist Hendrik Andriessen (1892-1981)    ~

Een zoektocht naar heel iets anders leverde een ongezochte vondst op – en dat zijn de mooiste vondsten – bij de afdeling Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam: de originele partituur uit 1960 van de hand van de Nederlandse componist Hendrik Andriessen (1892-1981): bij Willem Sluiters lied Op het Gesang van de Nachtegael. Een beetje verder zoeken leverde een eerdere, muzikaal heel andere versie uit het voorjaar van 1951 op.

De Sluiterprent van Barent de Bakker, met het kwatrijn van Rutger Schutte, in het Rijksprentenkabinet. Ware grootte: 114 bij 90 mm.

Willem Sluiter kennen velen van het portret dat Pieter van Anraadt van hem schilderde. Hij is ook afgebeeld op een prent, vervaardigd door Barent de Bakker, een eeuw nadat de dichter en dominee (van 1653 tot 1672 in Eibergen) overleed. Het is niet waarschijnlijk dat hij er gelijkenis mee vertoonde. Rutger Schutte[1], een zwager van kleinzoon Willem Sluiter, schreef er vier passende dichtregels bij. Die staan onder een fraaie afdruk in het Rijksprentenkabinet. Ze inspireerden tot het schrijven van dit artikel.

Omslag In ‘t bloemenhofke van Jacqueline van der Waals, waarin ze twee verzen van Sluiters leeuwerikslied opnam.

Willem Sluiter raakte met zijn leeuwerikslied ook dichteres Jacqueline van der Waals (1868-1922). Een zoekopdracht via de site Delpher bracht haar bloemlezing In ’t bloemenhofke uit 1921 aan het licht, waarin ze twee verzen opnam van Op het zingen van den leeuwrik. In artikelen bij haar gedichten en andere verhalen over haar is over deze bloemlezing geen woord te lezen.

Werk van Willem Sluiter werd halverwege de 19e eeuw ter lering gepresenteerd voor huiselijke omstandigheden. Dit deed J.J.A. Goeverneur (1809-1889), een Nederlandse letterkundige, dichter, (kinderboeken)schrijver en vertaler. Zijn lezers waardeerden dit enorm.

Werk van Willem Sluiter werd halverwege de 19e eeuw ter lering gepresenteerd voor huiselijke omstandigheden. Dit deed J.J.A. Goeverneur (1809-1889), een Nederlandse letterkundige, dichter, (kinderboeken)schrijver en vertaler. Zijn lezers waardeerden dit enorm.

De herwaardering voor dichter Willem Sluiter, midden vorige eeuw, leverde de typering ‘de kleine leeuwerik’ op. Dit is te danken aan dr. Klaas Heeroma (1909-1972), de eerste hoogleraar Nedersaksische taal- en letterkunde en als dichter bekend onder de naam Muus Jacobse. Zijn inaugurele rede in Groningen werpt meer licht op dit beeld.