In 1661 debuteerde de Eibergse predikant-dichter Willem Sluiter met zijn bundel Psalmen, Lof-sangen ende Geestelike Liedekens (PLG). Jan Colomp in Deventer verzorgde de uitgave. De liederen in deze bundel worden vooraf gegaan door Noodige onderwijsinge en vermaninge aen den Christelijke Sanger ende Leser (NO). In dit voorwoord verantwoord Sluiter de reden van de uitgave. Hij geeft ook aan wie, waar, wanneer en hoe men geestelijke liederen moet zingen.

door Gert Oosterom (hij zingt bij de opening Sluiterexpositie op 1 december 2023 in Amsterdam liederen van hem en geeft hierbij een toelichting)

Gert Oosterom (links en rechts; zie artikelen over hem op deze site) overhandigde in april 2017 aan in Museum de Scheper in Eibergen, hier vertegenwoordigd door Marjo van Nes, twee unieke nieuwe bundels met het werk van dominee Willem Sluiter, inclusief de melodieën, waaronder Psalmen, Lof-sangen ende Geestelike Liedekens. Hij zong er deze dag ook uit.

Door Anastasius [= P. Duys]. Deze onthulling tussen haakjes staat op een artikel in het Sluiterarchief van Museum de Scheper. Duys stichtte verwarring met een verzonnen verhaal over Sluiters vlucht in het Rampjaar 1672. Zijn novelle De redding van een dichter, (1672) uit 1865 plaatste boze katholieke Beltrumse boeren in de verdachtenbank. Het zette ruim een eeuw geleden H.W. Heuvel in een boekje over Sluiter op het verkeerde been. Streekhistoricus Hendrik Odink ontdekte even later, dat de schrijver al lang had bekend dat zijn verhaal was verzonnen.

Anagrammen van Willem Sluiter (1627-1673) trekken na eeuwen via een omweg nog weer aandacht. Ze zijn onderschat. Ook door mij. Letterkeer was bij hem toch meer dan een spel. Heer, sus lust my u will, luidde zijn geliefdste anagram. Niet oorspronkelijk uit zijn eigen pen, werd gedacht (volgens het recentere artikel Wie bedacht Sluiters geliefdste anagram? heeft hij het mogelijk toch zelf bedacht). Hij zou het te danken hebben aan zijn vriend en collega-dominee Magnus Umbgrove. Sus betekent hierin aldus.

Ook in Sluiters handschriften bevinden zich enkele anagrammen. Zoals bij een rijmpje uit 1669 voor Elisabet Bornius, voorin zijn lofzang op Maria, waaronder hij niet zijn handtekening plaatste, maar dit bekende anagram.

De Vondel-kroniek bracht de dichters Vondel, Vollenhove en Sluiter negentig jaar geleden even met elkaar in verband. In een noot bij het artikel van Vondelkenner B.H. Molkenboer over ‘Oranje’s beeld in Vondels vers’. Hij schonk hierin aandacht aan Vondels woordspel ‘Welhem’ voor prins Willem II. In een lofdicht voor Willem Sluiters eerste bundel sloot Vollenhove hierop aan met ‘Wel hem’.

Dichter Willem Kloos, een belangrijk vertegenwoordiger van de Tachtigers, heeft lof geuit voor dichter en dominee Willem Sluiter. De latere bijnaam ‘De kleine leeuwerik’ voor Sluiter past er goed bij. Een via Delpher gelezen artikel van een eeuw geleden uit de Nieuwe Rotterdamsche Courant (24 maart 1923) bracht het verassende verhaal compliment aan het licht.

In Amerika en India zien uitgevers er brood in werk van Willem Sluiter opnieuw te laten drukken, via printing-on-demand. 

Boeken met gedichten en liederen van Willem Sluiter zijn in onverwacht veel bibliotheken buiten Nederland te vinden, blijkt uit het verbazend productieve internationale zoekprogramma WorldCat. In Europa vinden we ze hier en daar in Engeland, Schotland en Duitsland, en wat minder in België, Spanje en Italië. Hoe die daar terecht zijn gekomen, zou per bibliotheek of zelfs per boek onderzoek vergen: zelf aangeschaft, donaties, door wie en welke betekenis hebben die boeken daar gehad? Buiten Europa scoren vooral Zuid-Afrika en de Verenigde Staten hoog, waar sinds de 17^e eeuw heel wat Nederlandse calvinisten naar toe zijn geëmigreerd, deels op zoek naar religieuze vrijheid, deels om armoede thuis te ontvluchten.

door Peter Sluiter

Het past bij dichter Willem Sluiter en de hernieuwde belangstelling die in deze eeuw voor hem en zijn werk is ontstaan iets te schrijven over zijn liederen, over het naklinken van zijn liederen in kerken en elders. Het gaat hier vooral over wat ervan rest. Enkele aspecten hiervan worden belicht aan de hand ook van stukken uit het Sluiterarchief van Museum de Scheper in Eibergen, waarvoor verzamelaar Herman Schepers (1935-2019) de grondlegger is. Zonder hem waren die puzzelstukjes niet meer zo goed in beeld te brengen.

Els Stronks becijferde in haar boek Stichten of schitteren dat het oeuvre van Sluiter in totaal ongeveer 360 geestelijke liederen telt. “Sluiter koos aan het begin van zijn literaire carrière welbewust voor het toegankelijke lied”, schrijft zij. Volgens haar toont een register bij zijn bundel ook dat Sluiter schreef voor alle leeftijdscategorieën en levensomstandigheden. Op elk moment, bij iedere gelegenheid en elk gevoel kon een lied gezongen worden.

Het christelijk gemengd koor ONO uit Eibergen, onder leiding van Ad Krijger, zong enkele liederen van Sluiter tijdens de Zangdagavond op 25 november 2007 in Geesteren (G) en bij de onthulling van de plaquette van de dichter in september 2013 in Zwolle, waarvan Maarten Zeehandelaar deze foto maakte.

Maria calvinistisch in beeld gebracht

Willem Sluiter is grotendeels verdwenen uit de aandacht van de Amerikaanse calvinistische gemeenschap, al hebben tientallen Amerikaanse bibliotheken nog wel zijn bundels en het proefschrift van Blokland over zijn werk in hun collectie, niet alleen in de ‘'Bible Belt' in en rond de noordelijke staat Michigan, waar nog steeds veel nakomelingen van Nederlandse immigranten wonen. Des te verrassender is dat een Amerikaanse cultuurhistorica in het zuidelijke Georgia nog begin deze eeuw onderzoek blijkt te hebben gedaan naar de ontvangst van Maria in de Nederlanden in de 17^e eeuw, en dan vooral naar de voor calvinisten aanvaardbare beeldvorming van de moeder van Jezus. Het loflied van Willem Sluiter over Maria en de illustraties daarin spelen daarbij volgens haar een essentiële rol.

door Peter Sluiter, verre nazaat van de dichter, met bijdragen van Elissa Auerbach, Georg Hartong en Arend Heideman 

Titelprent en -blad van Willem Sluiters lofzang op Maria, met daaronder in het Latijn de bijbelwoorden: Zie hier, de dienstmaagd des Heren, niet mijn wil maar Uw wil geschiede. Maker gravure onbekend.

Een archiefstuk in Museum de Scheper in Eibergen (linksboven in collage) herinnert aan het contact van Willem Sluiter met Margareta de Sandra-Tortarolis uit Deventer en zijn handschrift hierbij dat een paar eeuwen later weer aan het licht kwam (rechtsonder). Een artikel van de Nieuwe Taalgids uit 1970. ‘Willem Sluiters initialenrijke lofdichteres’, luidde de titel. Hierin werd onthuld wie de belangrijke Deventerse was die in 1661 met een gedicht voorin Willem Sluiters eerste bundel prijkte, zijn Psalmen, Lof-Sangen en Geestelike Liedekens (zie onderin collage, links en midden).

Illustratie De Voortrekkers van C.S. Mithard en J.R. Skelton in boek South Africa van Ian Colvin uit 1909. Tijdens Grote Trek in Zuid-Afrika werd ook Sluiters werk meegenomen het binnenland in.

Het werk van dichter Willem Sluiter is een paar eeuwen niet alleen in Nederland populair geweest, maar ook in Zuid-Afrika. Ooit werd het, met verder niet veel meer boeken dan de bijbel, op een ossenwagen meegenomen het binnenland van Afrika in tijdens de Grote Trek. Van Sluiters bundels rest in dit land slechts bezit in bibliotheken en archieven. Dit leert een artikel van Zuid-Afrikakenner prof.dr. G.J. Schutte, dat is gepubliceerd via de website van dit informatiepunt en IS TE LEZEN DOOR TE KLIKKEN OP DE EERSTE REGELS VAN DIT BERICHT.