Werk Willem Sluiter in Zuid-Afrika verdrongen naar archief

Illustratie De Voortrekkers van C.S. Mithard en J.R. Skelton in boek South Africa van Ian Colvin uit 1909. Tijdens Grote Trek in Zuid-Afrika werd ook Sluiters werk meegenomen het binnenland in.

Het werk van dichter Willem Sluiter is een paar eeuwen niet alleen in Nederland populair geweest, maar ook in Zuid-Afrika. Ooit werd het, met verder niet veel meer boeken dan de bijbel, op een ossenwagen meegenomen het binnenland van Afrika in tijdens de Grote Trek. Van Sluiters bundels rest in dit land slechts bezit in bibliotheken en archieven. Dit leert een artikel van Zuid-Afrikakenner prof.dr. G.J. Schutte, dat is gepubliceerd via de website van dit informatiepunt en IS TE LEZEN DOOR TE KLIKKEN OP DE EERSTE REGELS VAN DIT BERICHT.

Met de publicatie van nieuw wetenschappelijk onderzoek en een groot aantal andere artikelen en berichten neemt de dichterssite een aanloop naar de herdenking, eind dit jaar, van de 350^e sterfdag van Sluiter. In dit kader begint op 1 december bij de Vrije Universiteit Amsterdam een expositie over zijn werk. 

Gerrit Jan Schutte was tot 2005 bijzonder hoogleraar van de geschiedenis van het Nederlandse protestantisme aan de Vrije Universiteit, met calvinisme en Zuid-Afrika als twee grote thema's in zijn werk, naast de achttiende eeuw en het kolonialisme. 

 

Toch nog voorop

Op een lijst van bundels met geestelijke gedichten en liederen uit de Nederlandse tijd, bewaard gebleven in de Zuid-Afrikaanse bibliotheken en archieven, staat het werk van Sluiter voorop, met de meeste exemplaren, aldus Schutte. Veel van de werken van Sluiter, ooit particulier bezit, zijn in de loop der tijd hier beland.

Tot ver in de negentiende eeuw was Nederland een heel belangrijk leverancier van Nederlandstalige stichtelijke lectuur voor piëtistische en andere protestantse Afrikaners, waaronder het werk van Sluiter. Een herdruk van zijn werk in Zuid-Afrika was dus niet nodig, terwijl de belangstelling ervoor geleidelijk aan verdween. Het Nederlands werd uiteindelijk in steeds sterker mate vreemd voor veel Afrikaners. Na de erkenning van het Afrikaans als officiële taal in 1925 werd het Nederlands al snel vervangen door het Afrikaans. En kinderen leerden en zongen Engelse versjes en melodietjes, in het onderwijs, op zondagschool en jeugdvereniging, en het muziekonderwijs maakte gebruik van Engelse boekjes.

 

Oudste verwijzing uit 1705

De oudste aan Schutte bekende verwijzing naar Sluiters werk in Zuid-Afrika is te danken aan de Stellenbosche boer Adam Tas, die in zijn dagboek onder zondag 1 december 1705 schreef, dat ‘s middags de meisjes Truitje van der Bijl en Helena du Toit thee kwamen drinken, waarbij “eenige Liederen geleesen” [voorgelezen, voorgedragen] werden. Een van de bezorgers van dat dagboek, prof.dr. Annemarie Hugo, noteerde: “ongetwyfeld word hier stigtelike liedere bedoel. Moontlik [= mogelijk] is uit Willem Sluiter se bundel voorgelees.”

De domineeszoon P.B. Borcherds, aan de Kaap geboren en opgegroeid, maakte in 1801-1802 een reis onder de grensboeren op het Roggeveld, hemelsbreed ruim 300 km ten noordoosten van Kaapstad. Hij schreef over hen: “Godsdienstzin was velen eigen, alhoewel eenigen, zoals overal elders, onverschilligheid toonden. Een algemeene regel echter was het in iedere familie ’s morgens, vóor  het opgaan der zon, een psalm te zingen en  evenzoo des avonds een psalm of gezang of een lied uit Willem Sluiters, een Hollandschen dichter, die destijds zeer gevierd was.”

 

Het artikel van Schutte over Sluiter in Zuid-Afrika is te lezen door te klikken op deze regel.

 

    

Inlegvel in Sluiterbundel (rechts), archief Nederduits Gereformeerde Kerk, Stellenbosch.