Gert Oosterom tijdens zijn lezing bij de opening van de expositie over Willlem Sluiter en zijn werk in de Vrije Universiteit Amsterdam, waarbij hij ook liederen van deze dichter zong. Foto: Henk Oltvoort. 

door Gert Oosterom

(Deze auteur uit Gouderak verdiept zich al vele jaren in de liederen van Willem Sluiter en zingt die nog vrijwel dagelijks. Bij de opening op 1 december 2023 van de expositie over deze dichter in de Vrije Universiteit Amsterdam gaf hij onderstaande lezing, waarin hij ook zong (zie videobeelden).

In Geldersche Volksalmanakken is in het midden van de 19e eeuw verschillende keren gepubliceerd over Willem Sluiter en zijn onbekende dichtregels van hem afgedrukt. In drie gevallen gaat het om promotie/aanbieding van een nieuwe bundel. Opvallend hierbij is opnieuw één aspect: de relatie van de dichter met vrouwen. Zie ook het artikel over Sluiters komische gedicht bij onverwacht bezoek op deze site: https://willemsluiter.nl/101-sluiters-komische-gedicht-bij-onverwacht-bezoek.

In 1661 debuteerde de Eibergse predikant-dichter Willem Sluiter met zijn bundel Psalmen, Lof-sangen ende Geestelike Liedekens (PLG). Jan Colomp in Deventer verzorgde de uitgave. De liederen in deze bundel worden vooraf gegaan door Noodige onderwijsinge en vermaninge aen den Christelijke Sanger ende Leser (NO). In dit voorwoord verantwoord Sluiter de reden van de uitgave. Hij geeft ook aan wie, waar, wanneer en hoe men geestelijke liederen moet zingen.

door Gert Oosterom (hij zingt bij de opening Sluiterexpositie op 1 december 2023 in Amsterdam liederen van hem en geeft hierbij een toelichting)

Gert Oosterom (links en rechts; zie artikelen over hem op deze site) overhandigde in april 2017 aan in Museum de Scheper in Eibergen, hier vertegenwoordigd door Marjo van Nes, twee unieke nieuwe bundels met het werk van dominee Willem Sluiter, inclusief de melodieën, waaronder Psalmen, Lof-sangen ende Geestelike Liedekens. Hij zong er deze dag ook uit.

Door Anastasius [= P. Duys]. Deze onthulling tussen haakjes staat op een artikel in het Sluiterarchief van Museum de Scheper. Duys stichtte verwarring met een verzonnen verhaal over Sluiters vlucht in het Rampjaar 1672. Zijn novelle De redding van een dichter, (1672) uit 1865 plaatste boze katholieke Beltrumse boeren in de verdachtenbank. Het zette ruim een eeuw geleden H.W. Heuvel in een boekje over Sluiter op het verkeerde been. Streekhistoricus Hendrik Odink ontdekte even later, dat de schrijver al lang had bekend dat zijn verhaal was verzonnen.

Anagrammen van Willem Sluiter (1627-1673) trekken na eeuwen via een omweg nog weer aandacht. Ze zijn onderschat. Ook door mij. Letterkeer was bij hem toch meer dan een spel. Heer, sus lust my u will, luidde zijn geliefdste anagram. Niet oorspronkelijk uit zijn eigen pen. Hij had het te danken aan zijn vriend en collega-dominee Magnus Umbgrove. Sus betekent hierin aldus.

Ook in Sluiters handschriften bevinden zich enkele anagrammen. Zoals bij een rijmpje uit 1669 voor Elisabet Bornius, voorin zijn lofzang op Maria, waaronder hij niet zijn handtekening plaatste, maar dit bekende anagram.

De bevriende predikanten en dichters Joannes Vollenhove en Willem Sluiter waren allebei getalenteerd, alleen verschilden de talenten waarover ieder beschikte. Met deze conclusie sluit Geert Dibbets een artikel af, dat in de aanloop naar de expositie over Sluiter bij de Vrije Universiteit Amsterdam is gepubliceerd op deze site. Zie de link naar het artikel onderaan dit bericht.

Willem Sluiter is nauw verweven met de beweging van de Nadere Reformatie. Dit maakt hem en zijn werk interessant voor het wetenschappelijke, sinds 1977 verschijnende Documentatieblad Nadere Reformatie. Sluiterbibliograaf Georg Hartong publiceerde hierin enkele keren over hem. Naast belangrijke bibliografische aanvullingen gaf hij onbekende gedichten van Sluiter door, die hier worden besproken en opgenomen, mede ter illustratie. Een voor Sluiter uitzonderlijk korte reactie in dichtvorm, bij scherpe rooms-katholieke kritiek op zijn lofzang op Maria, prikkelt mogelijk tot verder onderzoek.

Sluiterbibliograaf Georg Hartong en voorkanten van de twee nummers van Documentatieblad Nadere Reformatie in het Sluiterarchief van Museum de Scheper in Eibergen.

In Amerika en India zien uitgevers er brood in werk van Willem Sluiter opnieuw te laten drukken, via printing-on-demand. 

Boeken met gedichten en liederen van Willem Sluiter zijn in onverwacht veel bibliotheken buiten Nederland te vinden, blijkt uit het verbazend productieve internationale zoekprogramma WorldCat. In Europa vinden we ze hier en daar in Engeland, Schotland en Duitsland, en wat minder in België, Spanje en Italië. Hoe die daar terecht zijn gekomen, zou per bibliotheek of zelfs per boek onderzoek vergen: zelf aangeschaft, donaties, door wie en welke betekenis hebben die boeken daar gehad? Buiten Europa scoren vooral Zuid-Afrika en de Verenigde Staten hoog, waar sinds de 17^e eeuw heel wat Nederlandse calvinisten naar toe zijn geëmigreerd, deels op zoek naar religieuze vrijheid, deels om armoede thuis te ontvluchten.

door Peter Sluiter

Het past bij dichter Willem Sluiter en de hernieuwde belangstelling die in deze eeuw voor hem en zijn werk is ontstaan iets te schrijven over zijn liederen, over het naklinken van zijn liederen in kerken en elders. Het gaat hier vooral over wat ervan rest. Enkele aspecten hiervan worden belicht aan de hand ook van stukken uit het Sluiterarchief van Museum de Scheper in Eibergen, waarvoor verzamelaar Herman Schepers (1935-2019) de grondlegger is. Zonder hem waren die puzzelstukjes niet meer zo goed in beeld te brengen.

Els Stronks becijferde in haar boek Stichten of schitteren dat het oeuvre van Sluiter in totaal ongeveer 360 geestelijke liederen telt. “Sluiter koos aan het begin van zijn literaire carrière welbewust voor het toegankelijke lied”, schrijft zij. Volgens haar toont een register bij zijn bundel ook dat Sluiter schreef voor alle leeftijdscategorieën en levensomstandigheden. Op elk moment, bij iedere gelegenheid en elk gevoel kon een lied gezongen worden.

Het christelijk gemengd koor ONO uit Eibergen, onder leiding van Ad Krijger, zong enkele liederen van Sluiter tijdens de Zangdagavond op 25 november 2007 in Geesteren (G) en bij de onthulling van de plaquette van de dichter in september 2013 in Zwolle, waarvan Maarten Zeehandelaar deze foto maakte.

Maria calvinistisch in beeld gebracht

Willem Sluiter is grotendeels verdwenen uit de aandacht van de Amerikaanse calvinistische gemeenschap, al hebben tientallen Amerikaanse bibliotheken nog wel zijn bundels en het proefschrift van Blokland over zijn werk in hun collectie, niet alleen in de ‘'Bible Belt' in en rond de noordelijke staat Michigan, waar nog steeds veel nakomelingen van Nederlandse immigranten wonen. Des te verrassender is dat een Amerikaanse cultuurhistorica in het zuidelijke Georgia nog begin deze eeuw onderzoek blijkt te hebben gedaan naar de ontvangst van Maria in de Nederlanden in de 17^e eeuw, en dan vooral naar de voor calvinisten aanvaardbare beeldvorming van de moeder van Jezus. Het loflied van Willem Sluiter over Maria en de illustraties daarin spelen daarbij volgens haar een essentiële rol.

door Peter Sluiter, verre nazaat van de dichter, met bijdragen van Elissa Auerbach, Georg Hartong en Arend Heideman 

Titelprent en -blad van Willem Sluiters lofzang op Maria, met daaronder in het Latijn de bijbelwoorden: Zie hier, de dienstmaagd des Heren, niet mijn wil maar Uw wil geschiede. Maker gravure onbekend.