In Sluiterbundels uit 1717 en 1728 staan onbekende prenten

op .

1.  6. gevleugelde woorden - kopieDe bij de ‘kleine leeuwerik’ Willem Sluiter passende woorden ‘Looft Godt’ sieren de prent van een onbekende kunstenaar op het titelblad van Vreugt- en liefde-sangen aan de Gemeinte J. Christi binnen, en rondom in de buerten des Kerspels van Eibergen. Op enkele lichtere afbeeldingen na (foto’s van Sluiterbundel in Museum de Scheper in Eibergen) zijn alle illustraties bij dit artikel afkomstig uit de via Google Books te raadplegen bundel uit 1717.

Zeer rijk geïllustreerd is een in 1717 door Jacob van Royen in Amsterdam uitgegeven Sluiterbundel. Hier staan 39 prenten in. Helaas is/zijn de kunstenaar(s) onbekend. Bij een aantal van deze prenten dringt zich direct een vergelijking op met de bekende prenten van Jan Luyken, al zijn er ook grote verschillen, alleen al door het formaat: liggend (1717), tegenover bijna vierkant bij Luyken. Hieronder aan de hand van deze prenten enkele voorbeelden (met eerst een prent van Luyken, uit het Rijksprentenkabinet): stadsdrukte, het vredige buitenleven met een man in het veld, het dorstafereel en Sluiter in de pastorie, bij zijn eigen haarden.

IMG 1141 bewerkt-1Het lijkt erop dat de maker(s) van een aantal van deze prenten duidelijk geïnspireerd zijn door het werk van hun beroemde voorganger. Wellicht vond de uitgever dit belangrijk. Vermoedelijk moeten deze taferelen een afbeelding voorstellen van dominee en dichter Sluiter. Luykens prenten zijn duidelijk beter, echter, al is ook bij hem niet duidelijk of Sluiter er gelijkenis mee vertoonde. In 1728 verscheen bij boekverkoper Gerrit Bos, die net als Van Royen ook aan de Kalverstraat in de hoofdstad woonde, een Sluiterbundel die vrijwel gelijk was aan de rijk geïllustreerde bundel uit 1717.

De 39 prenten vormen geen eenheid. Naast de afbeeldingen die zich laten vergelijken met Luykens werk verwijzen enkele illustraties duidelijk naar dichtregels van Sluiter, die eronder staan. Hiermee opent deze presentatie. Aansluitend enkele prenten, die een beeld geven mogelijk van het landschap in die tijd in dit deel van de Achterhoek en Sluiters leefomgeving.

Een verdeling in prenten die overeenkomsten vertonen – in de bundels zit er geen heldere lijn in – biedt aanknopingspunten voor verdere bestudering. Sommige lijken een bijbelse achtergrond te hebben, denk aan het paradijs, met de slang en Adam en Eva. Soms biedt een tekst eronder directe aanknopingspunten. Zoals die van twee mensen in de sneeuw. Sommige prenten zijn angstaanjagend, macaber een enkele keer zelfs, net als de man bij de zeis van Luyken, hebben vast een boodschap gevormd voor de lezers. Op een flink deel van de prenten staan monsterlijke dieren. Een direct verband met het werk van Sluiter is hierin moeilijk te vinden. Wellicht dat mensen die meer kennis hebben van de oude prentkunst op dit punt in de toekomst klaarheid kunnen brengen.

Prenten die verwijzen naar dichtregels van Sluiter en landschap

2. ochtendstond  1. 8. prent uit Sluiterbundel

aSchermopname 5414  1. pagina 33

Vergelijking prenten Luyken (1e prenten in rij) met prenten uit bundel 1717

RP-P-1896-A-19368-641 1Schermopname 5417 1aSchermopname 5423 a    RP-P-1896-A-19368-642a bewerkt-1  2Schermopname 5419

RP-P-1896-A-19368-643a bewerkt-1  3Schermopname 5433

RP-P-1896-A-19368-648a  4Schermopname 5439

RP-P-1896-A-19368-645a bewerkt-1  5Schermopname 5441

 Bijbelse (?) en andere taferelen

 BISchermopname 5449 BISchermopname 5425

BISchermopname 5426 BISchermopname 5427 BISchermopname 5429

BISchermopname 5430 BISchermopname 5431 BISchermopname 5432

BISchermopname 5434 BISchermopname 5435

BISchermopname 5436 BISchermopname 5443 BISchermopname 5452

Prenten met dieren

fSchermopname 5415 fSchermopname 5416 fSchermopname 5421

fSchermopname 5424 fSchermopname 5446

fSchermopname 5440 FSchermopname 5445 fSchermopname 5450

fSchermopname 5451 fSchermopname 5453

Berkelprent in Eybergse Zang-Lust uit 1680

op .

4 bewerkt-1

 Onbekend is de maker van deze Berkelprent, die is afgedrukt voorin het in 1680 verschenen Eibergse Sluiterbundel.

Een niet vaak gepubliceerde Berkelprent is een van de fraaiste afbeeldingen in werk van dichter Willem Sluiter. Deze prijkt voorin Sluiters Eybergse Zang-Lust uit 1680 (tweede druk). Op het onderste deel van de prent, waarvan de maker niet bekend is, is de door Sluiter bezongen Berkel te zien (hij is nog de belangrijkste Berkeldichter), met Eibergen op de achtergrond. De spitse kerktoren duidt erop dat het deze plaats betreft, waar Sluiter van 1653 tot 1673 predikant was.

Hierboven toont dit juweeltje van prentkunst een ander tafereel. Hoog aan de hemel staat de zon, waarvan alleen het onderste randje is te zien. De brede zonnestralen gaan bovenaan iets schuil achter een door twee engeltjes vastgehouden titel, maar onthullen vooral scherp hieronder twee op de wolken gezeten mensen (vrouwen?).

In hun midden staat een niet al te sierlijke zwaan, die kan zijn afgebeeld als een teken van trouw, maar ook om allerlei andere voortreffelijke eigenschappen. Het had ook een herinnering kunnen zijn aan de zwanendriften van de machtige graaf Van Dalen van Huis Diepenheim die eeuwen geleden al van het Westerflier bij Diepenheim over de Berkel tot de molen Vorewerck bij Eibergen zwommen.

De figuur rechts schrijft in een groot boek en de figuur links lijkt, met een boek voor zich en omringd door muziekinstrumenten, te zingen. Een exemplaar van deze zeer zeldzame bundel is met hulp van Sluiterbibliograaf Georg Hartong, die ook een belangrijk aandeel heeft in de Eibergse Sluitercollectie, jaren geleden in het bezit gekomen van het Staring Instituut in Doetinchem (nu Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers). Achteraf heeft Hartong er spijt van dat hij dit werk van Sluiter niet heeft ondergebracht bij Museum de Scheper, waar dit pronkstuk ontbreekt.

Overzicht alle artikelen op 1 januari 2024

op .

Overzicht van alle artikelen op dit informatiepunt op 1 januari 2024. Klik op de titelregel hieronder als u het artikel wilt lezen. 

Actueel/Nieuws items

Onderzoek items

 

 

 

Meer artikelen...