Bloemlezing Sluiters poëzie door een later foute dichter

 

De in 1938 verschenen bloemlezing van Martien Beverversluis uit Sluiters werk.

Een zijpad bij speurwerk dwingt me hier op een andere wijze aandacht te schenken aan een bloemlezing uit Willem Sluiters werk dan het plan was. Vanwege de levensgeschiedenis van samensteller Martien Beversluis, een dichter die achtereenvolgens socialist, communist en jongprotestant (literaire kring van christenen) was. Vervolgens was hij fout in de oorlog. Bij verschijning in 1938 van het boekje was dat laatste natuurlijk niet bekend. Zijn begeleidende stuk over Sluiter heeft ondanks zijn verkeerde politieke en maatschappelijke keuzes naar mijn oordeel wel waarde.

In Museum de Scheper in Eibergen zag ik in 2007 al de bloemlezing uit de gedichten van Sluiter, wiens naam met een y werd geschreven. Wie de samensteller en inleider was ontging me, ook toen ik er dit jaar foto’s van maakte in het museum voor deze site, waarschijnlijk ook omdat de naam me niks zei.

Artikel over religieuze poëzie

Deze klein weergegeven naam ontging me eveneens bij een via Delpher op internet gevonden artikel uit juli 1938 in Vrije geluiden, orgaan van de Vrijzinnig Protestantschen Radio Omroep (later bekend als VPRO; zie illustratie van artikel links)), over religieuze poëzie. Tussen Vondel, Luyken, Revius, Hooft, Huygens en Cats prijkte in het stuk voor de zeventiende eeuw ook de naam van “den zangerigen Willem Sluyter”. Daarop zocht ik via internet aanvullende informatie over de auteur. Wikipedia (https://nl.wikipedia.org/wiki/Martien_Beversluis) onthulde me hoe deze dichter zich even later in nationaalsocialistisch vaarwater onderdompelde. Maar wat schreef hij in een voorgaande periode over Sluiter? Voor een groot aantal kranten en andere bladen waren zijn naam en die van Sluiter belangrijk genoeg destijds voor een bericht over het verschijnen van de bloemlezing.

“Sluyter was vóór alles predikant. Niet een prediker en boetgezant, doch een herder voor zijn gemeente”, schreef Beversluis in zijn inleidende artikel. Met zijn opmerking dat Sluiter afkomstig was uit een eenvoudig gezin in Neede ging hij iets voorbij aan de werkelijkheid. Interessanter is zijn schets van Sluiter als dichter: “Sluyter was allerminst een dramatisch dichter; hij was ook geen zuiver lyrisch dichter, doch veeleer een didacticus. Het leerdicht gaat hem bijzonder goed af. De vermaningen tegen laster, achterklap, ijdeltuiterij, dansen, dronkenschap en allerlei andere zonden, die hij in zijn dorp waarneemt (waarschijnlijk nog heel in het ’t klein) bereiken hier en daar literaire hoogtepunten.”

Eenvoudig als het leven “en het karakter van dezen zeer eenvoudigen en lieftalligen predikant” was volgens Beversluis de vorm van zijn poëzie. “De allereenvoudigste kan het begrijpen en zie daar wat hij dan ook beoogde.” Samengevat concludeerde de bloemlezer: “Sluyters poëzie is bescheiden en schoon door eenvoud.” Een typering, die velen deelden.

Opvallende inhoud

Op een aantal punten is de bloemlezing opvallend. Bekende regels uit Sluiters vaak geprezen lange gedicht Buiten-Leven ontbreken volledig. Beversluis koos voor een relatief groot aantal gebeden van Sluiter: in vijf van de twintig nummers staat dit woord als titel. Een probleem is dat zijn bloemlezing geen enkele informatie geeft over de herkomst van de geselecteerde dichtregels, uit welk werk van Sluiter ze afkomstig zijn.

Aanpassing aan de schrijfwijze in de jaren dertig van de vorige eeuw maakt het niet eenvoudiger er naar te zoeken. Lastig bij het speurwerk is ook dat van bepaalde liederen slechts een deel van de oorspronkelijke verzen is opgenomen. Van een paar nummers achterhaalde ik dat ze afkomstig zijn uit Sluiters bundel Psalmen, Lof-Sangen, ende Geestelike Liedekens. Enkele andere blijken afkomstig uit zijn Gezangen van Heilige en Godvruchtige stoffe.

Voor een goed beeld van Sluiters werk bood de bloemlezing onvoldoende, maar allicht zijn mensen door deze uitgave geïnteresseerd geraakt in zijn werk. Gelukkig beschikken we tegenwoordig digitaal over mogelijkheden hiervan kennis te nemen.

Arend J. Heideman                                                      Gelselaar, september 2023

 

                                                                                                                                         Inhoud van bloemlezing uit Sluiters werk.