Muzikale ontdekkingen bij Sluiters gevleugelde woorden

Prent van een onbekende kunstenaar op het titelblad van Willem Sluiters Vreugt- en liefde-sangen aan de Gemeinte J. Christi binnen, en rondom in de buerten des Kerspels van Eibergen, met de gevleugelde woorden ‘Looft Godt’.

Onderzoekers van het informatiepunt over dichter Willem Sluiter (1627-1673) ontdekten recent hoe componisten tot in het midden van de vorige eeuw muziek hebben geschreven bij liederen van hem. De door Peter Sluiter (een verre nazaat) ontdekte composities van Hendrik Andriessen (1892-1981) bij het lied Op het Gesang van de Nachtegael vormen de belangrijkste vondst. Van de in 1950 jong overleden Clara Wildschut kwam een compositie bij een muzieklied van Sluiter aan het licht. In combinatie hiermee is meer onderzoek verricht en zijn enkele artikelen gepubliceerd op de site www.willemsluiter.nl .

Klik op één van de icoontjes hieronder als u direct naar een bepaald verhaal wilt. 

        

Onverwacht, zoals dat gebeurt op zoek naar heel iets anders, bleek bij de afdeling Bijzondere Collecties van de Universiteit van Amsterdam van de hand van de Nederlandse componist Hendrik Andriessen een originele partituur uit 1960 op het nachtegaallied van Sluiter te vinden. Dat is voor kenners van de twintigste-eeuwse Nederlandse muziek misschien niet zo interessant, voor geïnteresseerden in Sluiter des meer. Waarom gebruikte een zeer katholieke, zeer stadse heer uit Haarlem halverwege de twintigste eeuw teksten van een zeer protestants-piëtistische zeventiende-eeuwse dorpsdominee uit de Achterhoek? luidt een belangrijke vraag in zijn artikel Sluiters Nachtegael op muziek gezet door de zeer stadse, zeer katholieke Hendrik Andriessen.

Publicaties over oorspronkelijke melodieën

Van tientallen liederen van Sluiter is bekend op welke melodie ze in zijn eigen tijd werden gezongen, soms bestonden die al, soms werden ze er speciaal voor gecomponeerd. Over de oorspronkelijke melodieën heeft Gert Oosterom veel onderzocht en gepubliceerd, zoals het digitaal te lezen artikel Willem Sluiter en de betekenis van zang en muziek in zijn oeuvre. Bij de opening op 1 december 2023 van de expositie over Willem Sluiter in de Vrije Universiteit Amsterdam gaf hij een lezing onder de titel Wech nu met all’ onkuisch gesank. Even hiervoor onthulde hij: Willem Sluiter gebruikte toch wereldlijke liedmelodieën.

In later tijden, tot op de dag van vandaag, hebben de meeste Nederlandse liedcomponisten Sluiters teksten vrijwel volledig genegeerd. Een uitzondering is al belicht in het artikel Hoe Sluiters liederen naklinken in kerken en elders van het informatiepunt over Sluiter: kerkelijk betrokken protestanten kennen de Amsterdamse musicus Willem Vogel (1920-2010) nog uit het Liedboek. Hij zette zes coupletten uit Meditatie op Christus Tranen over Jerusalem op muziek.

Een bijzonder geval is Ybo Ages Bruinsma, een Nijmeegse organist en klokkenist van Friese geboorte. Hij publiceerde in 1774 in Italiaanse stijl nieuwe muziek bij teksten van Sluiter, geselecteerd en vaak zeer gefragmenteerd door Pieter Boddaert, een Zeeuwse dichter en advocaat.

Compositie Clara Wildschut bij muzieklied

Een laatste uitzondering is de ontdekking door Arend Heideman van muziek op een gedicht van Sluiter van de twintigste-eeuwse componist Clara Wildschut (1906-1950). Zie het artikel Muziek van Clara Wildschut bij Sluiters loflied op deze site. Zij schreef muziek bij het gedicht Hoe men zig mag verheugen in een eerlijk Muzijk van Sluiter. Dit gedicht prijkte ook in bloemlezingen.

Maar het was met Hendrik Andriessen dat deze zoektocht en inventarisatie begon, met verrassende resultaten. Zijn melodie op Sluiters nachtegaallied krijgt een belangrijke rol bij een programma rond de herplaatsing van de door Anton ter Braak vervaardigde plaquette van de dichter in Academiehuis Grote Kerk in Zwolle op 28 december, Sluiters sterfdag. Bij de Stichting Willem Sluiter worden bovendien al plannen gemaakt om de composities van Andriessen te laten klinken bij de viering van vier eeuwen Willem Sluiter in 2027.

Beeldhouwer Anton er Braak (linksonder, met hulp van mede-initiatiefnemer Dick Sluiter) heeft op 18 november (2024) de plaquette die hij vervaardigde van Willem Sluiter weer stevig bevestigd aan een muur van Academiehuis Grote Kerk in Zwolle. Op 28 december, Sluiters sterfdag, wordt hier met een cultureel programma bij stilgestaan. Zijn nachtegaallied krijgt hierin een hoofdrol.