Topstuk handschriften van Willem Sluiter naar stichting

Verre Sluiternazaat Hetta Versteeg-Schönfeld met Sluiteronderzoeker Arend Heideman en de zeldzame bundel met Sluiters handschrift.

Een topstuk onder de zeldzame handschriften van de enkele eeuwen zeer populaire dichter Willem Sluiter is geschonken aan de Stichting Willem Sluiter. Het is een vierregelig gedicht uit 1669 met zijn geliefde anagram Heer, sus lust my u will als handtekening, voorin de bundel Lof der Heilige Maagt Maria. Juist ontvangen nu de vorig jaar opgerichte stichting voor de viering van vier eeuwen Sluiter in 2027 plannen ontwikkelt rond de anagrammen, waarmee hij zich onderscheidde.

Uit handen van Hetta Versteeg-Schönfeld, een verre nazaat van de dichter, mocht onderzoeker Arend Heideman in Dordrecht namens de stichting Sluiters bundel met handschrift in ontvangst nemen. In verband met haar verhuizing in de loop van dit jaar zocht ze een goede plek voor haar Sluitercollectie. Ze schonk naast het begeerde werk uit het familiearchief andere bundels van haar verre voorvader, boeken over hem en zijn werk, en van zijn kleinzoon Willem en achterkleinzoon Johannes.

Het korte gedicht met Sluiters geliefde anagram in zijn lofzang op Maria.

Heer, sus lust my u will

Heideman publiceerde de afgelopen jaren op informatiepunt www.willemsluiter.nl een aantal artikelen over Sluiters anagrammen (ook letterkeer genoemd), die volgens hem meer waren dan spel. Dol was Sluiter op de spreuk Heer, sus lust my u will, waarvoor zijn naam werd opgerekt tot Wilhelmus Sluyterus. Sus betekent hierin aldus, of zo.

Lang werd gedacht dat Sluiter deze woorden had te danken aan collega en vriend Magnus Umbgrove uit Neede. Nieuw onderzoek wijst naar de dichter zelf. Recent voltooide Heideman het achtergrondverhaal Sluiter met anagrammen modieus en lang populair. Hij plaatste het deze week op de Sluitersite, uit vreugde over het behoud van Sluiters handschrift. De stichting beraadt zich nog over hoe en wanneer het dit erfgoedjuweel gaat exposeren.

Gericht aan Elisabet Bornius

De meeste door Hetta Versteeg geschonken boekwerken zijn afkomstig uit een verzameling van haar oud-oom Herman Henrikus Sluiter (1900-1973), een zoon van Philip Johan Petrus Sluiter (1858-1922) en kleinzoon van Hetta’s betovergrootvader ds. Herman Henricus Sluiter (1814-1885; predikant in Terwolde, Vlaardingen en Amsterdam). De opdracht in de bundel met handschrift was gericht aan Elisabet Bornius, waarschijnlijk een dochter van Arnoldus Bornius, een vriend en collega van Sluiter. Hoe kon het dan terugkeren bij H.H. Sluiter, een ongetrouwde kunstliefhebber?

Op internet is een grote verkoopcatalogus uit 1886 te vinden, waarin deze bundel met handschrift als zeldzaam werd aangeprezen. Streekschrijver H.W. Heuvel meldde in 1919, dat het blad De Navorscher al in 1879 de tekst publiceerde. Deze luidt “Aan de eerbare, zeden- en zegenrijke Juffrouw, Juff. ELISABET BORNIUS. Een oud’ ELISABET ontfing MARY wel-eer/ en roemd’ haar salig, ja op ’t hoogst van Godt gezegent/ O jong’ Elisabet ontvang haar heden weêr/ Met sulk een lof als s’u in dit gedigt bejegent.”

    

Van links naar rechts: handschrift in bezit van Gerrit Odink, foto van handschrift waarvan niet bekend is waar het origineel ligt en gedicht aan Gesina ter Borch, waarvan het origineel nog steeds niet teruggevonden is.

Andere handschriften van Sluiter

Van Sluiter zijn zes handschriften met handtekening bekend, waarvan er vier in de oorspronkelijke staat verkeren en bewaard worden op een plek die ook bekend is. Streekhistoricus Bennie te Vaarwerk onthulde in 2014 op zijn site Geschiedenis stad en heerlijkheid Borculo, dat zich in het archief van het Huis Enghuizen bij Hummelo in een archief betreffende de familie Verstege een ondertekend gedicht bevindt van Willem Sluiter van 14 juni 1670 en publiceerde dit.

Via Heideman kwam aan het licht dat oud-Eibergenaar en voormalig aannemer Gerrit Odink in de jaren negentientachtig voor “veel geld” in het bezit kwam van een bijzonder exemplaar van Sluiters Psalmen, Lof-Sangen en Geestelike Liedekens uit 1661, met een opdracht aan Margareta de Sandra-Tortarolis uit Deventer. Een in Duitsland wonende, Nederlander, André Korporaal, schonk Museum de Scheper in Eibergen in 2015 een exemplaar met Sluiters handschrift van Psalmen, Lof-Sangen ende Geestelijke Liedekens. Hierin richtte de dichter zich in het Latijn tot de “zeer beroemde, zeer geleerde Heer”, “Doctor in de beide Rechten”, Johannes Calenkamp. “Het meest unieke boek in onze verzameling. Het maakt de collectie echt compleet”, zei Marjo van Nes hierover namens het museum in dagblad Tubantia.

Bij de viering van Willem Sluiter en 350 jaar Achterhoek in 2018 werd Heideman met foto’s geïnformeerd over het nu geschonken handschrift (gericht aan Elisabet Bornius) en een opdracht in dichtvorm uit 1672 bij zijn bundel Jeremia’s Klaag-Liederen aan zijn Amsterdamse collega Gerard Havicius, waarvan thans niet bekend is waar het origineel ligt.

Willem Sluiters lofzang op Maria heeft nog een tweede opdracht in dichtvorm overgeleverd, maar helaas is niet bekend of het origineel no bestaat / waar dat is opgeborgen. En dat is vooral jammer omdat het een verzoek in dichtvorm betrof aan de Zwolse kunstenares Gesina Ter Borch, om Maria “Niet op een vreemde Roomsche wijs” te schilderen. Parallel aan de tentoonstelling Thuis bij Ter Borch - Kunstenaarsfamilie in Zwolle in Museum de Fundatie in Zwolle (van 6 september 2025 tot 1 februari 2026) wordt in Academiehuis Grote Kerk Zwolle aandacht geschonken aan het leven van Gesina ter Borch. Sluiters begeleidende dichtregels werden rond 1887 ontdekt door mr. J.I. van Doorninck, die ze publiceerde in Versl. En Meded. Overijss. Regt en Gesch. 

Artikelen van het informatiepunt Willem Sluiter, over anagrammen en handschriften (te raadplegen door er op te klikken):

Onderbelichte anagrammen voor Sluiter meer dan spel

Wie bedacht Sluiters geliefdste anagram?

Needse dominees hielpen Sluiter aan anagrammen

Rijmpje in Sluiters handschrift uit 1669 ontdekt

Sluiters Lofzang op Maria en oproep aan Gesina ter Borch

   

Via deze nazaten van Willem Sluiter ontstond een kleine Sluitercollectie, die om deze zo goed mogelijk te bewaren is geschonken aan de Stichting Willem Sluiter. Van links naar rechts: dominee H.H. Sluiter (1814-1885), zijn zoon P.J.P Sluiter (1858-1922) en kleinzoon H.H. Sluiter (1900-1973).

Hetta Versteeg-Schönfeld en Arend Heideman met de aan de Stichting Willem Sluiter geschonken collectie.