Sluiterplaquette in Zwolle door kerkrestauratie weer in beeld

 

Arend Heideman tijdens de lezing in Zwolle en de door Anton ter Braak vervaardigde plaquette van dichter Willem Sluiter, die is herplaatst in Academiehuis Grote Kerk Zwolle. Foto’s: Menno Leistra

PowerPointlezing Arend J. Heideman op zaterdag 28 december 2024 in Academiehuis Grote Kerk Zwolle, bij herplaatsing plaquette van dichter Willem Sluiter, die precies 351 jaar hiervoor is overleden en in deze kerk is begraven.

 

De grote restauratie die Academiehuis Grote Kerk Zwolle heeft ondergaan, werpt ook vruchten af voor liefhebbers van het werk van Willem Sluiter. Weliswaar moest de door beeldhouwer Anton ter Braak vervaardigde plaquette van de dichter er tijdelijk voor van de muur worden gehaald, maar nu staan we er voor de tweede keer in elf jaar ook op bijzondere wijze bij stil. Op de 351^e sterfdag van Willem Sluiter. En dat hij op 28 december is overleden weten we nog maar sinds vorig jaar. Toen een paar maanden geleden duidelijk werd dat beeldhouwer Anton ter Braak zijn werk hier weer zelf terug kon hangen, kozen we direct deze laatste zaterdag van het jaar om er even bij stil te staan.

Zoals de meesten van u weten, werd Sluiter in 1627, in een tijd van oorlogen, in Neede geboren en was hij van 1653 tot 1673 dominee in Eibergen. Aan het eind van zijn leven nam Sluiter, die in rampjaar 1672 opnieuw moest vluchten voor het leger van bisschop Bernhard von Galen van Münster, ook bekend als Bommen Berend, nog een beroep aan naar Rouveen, al is niet zeker dat hij daar nog actief is geweest. In Zwolle, waar hij een zwager bezocht die arts was, is hij overleden en hier in deze kerk is hij begraven. 

Op Sluiters sterfdag is het goed ook stil te staan bij het deze maand overlijden van Georg Hartong, zijn bibliograaf. Niemand wist zoveel van de vele Sluiterbundels, die in de loop der eeuwen zijn verschenen. Hartong heeft een gigantische bijdrage geleverd aan het verzamelen van deze bundels en deze helpen onderbrengen bij belangrijke culturele instellingen, zoals Museum de Scheper in Eibergen, dat met meer dan 130 van de 165 verschillende bundels die bekend zijn, de grootste collectie ter wereld bezit.

 

Hartong besefte als geen ander wat Sluiter liet afdrukken in zijn bundel Eibergsche Sang-Lust, met die prachtige prent van de Berkel. Een Latijnse spreuk vertaalde Sluiter hierin als volgt: “De levendige stem heeft wel een bysondere kracht boven een dood geschrift, maar een dood geschrift sal de levendige stem lang overleven.”

Maar als er niet iemand als Dick Sluiter uit Zwolle was geweest, hadden we hier nooit bij een plaquette van Willem Sluiter gestaan. Dick, geen familie van de dichter, moeten we er bij zeggen, is al heel lang betrokken bij deze eeuwenoude Grote Kerk in Zwolle, maar hij schuwt moderne middelen niet. Op donderdag 4 augustus 2011 schreef Dick Sluiter via Facebook aan mij: “Hoi Arend, wordt het geen tijd voor een plaquette voor Willem in de Grote Kerk in Zwolle?” Er was hier geen herinnering aan hem. Op zijn vraag kon ik als geïnteresseerde in Sluiters werk natuurlijk geen nee zeggen. We hebben er Herman Schepers, die enkele jaren geleden al is overleden, bij betrokken en konden met hulp van de Stichting de Roos-Gesink, die ons ook voor vandaag ondersteunde een opdracht laten geven aan de net als Sluiter in Neede geboren Anton ter Braak.

Voor het zover was, moesten we nog wel een moeilijke vraag beantwoorden van de toenmalige kerkbestuurders. Die vroegen ons of er een hard bewijs was, dat Willem Sluiter hier is begraven. Bij de grote brand lang geleden moeten de schriftelijke gegevens hierover verloren zijn gegaan. Na zijn overlijden is zo vaak geschreven, dat hij hier is begraven, dat dit uiteindelijk voldoende bleek om hier een permanente herinnering te plaatsen. In een artikel over historische wandelingen in en om Zwolle schreef bijvoorbeeld de Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant erover op 11 oktober 1886. Voordat het graf hier van de schilder Gerard ter Borch werd genoemd, kwam dat van Willem Sluiter in dit artikel gedetailleerd er sprake.

Tot vorig jaar wist vrijwel niemand op welke datum Sluiter is overleden, maar alleen in welke maand en welk jaar: december 1673.  Bij verder onderzoek kwam toen ineens een kerkhistorisch artikel uit 1989 aan het licht van H. Hille in tijdschrift De Hoeksteen. Hij was als leraar verbonden aan de Eerste school met de Bijbel in Staphorst en was later directeur van een basisschool in Opheusden. Hille stond aan de wieg van de Historische Vereniging Staphorst, was hier een van de meest actieve auteurs en onderzoekers. “Op donderdag voor nieuwjaar 1674 is hij op 46-jarige leeftijd overleden”, luidt een verrassende zin in het artikel van Hille. Volgens eeuwigdurende kalenders op internet is dat de 28e december geweest. Hille baseerde zich voor zijn Sluiterartikel op niet eerder gepubliceerde aantekeningen van de voormalige Staphorster burgemeester en geschiedschrijver F.A. Ebbinge Wubben.

 

Na Sluiters dood is uitgegeven de Lyk-Reden Aen de Gemeinte J.C. t’ Eibergen. Dit document is later opgenomen bij zijn bundel Christelike Doodts-Betrachting. Hij doet het hierin voorkomen of hij reeds is overleden en na zijn dood zijn gemeente in Eibergen toespreekt. Met een achtregelig Graf-Schrift sloot hij af. Vooraf is bij die slotregels opgemerkt dat hij ze zelf voor zijn overlijden heeft geschreven. Boven dit slotgedicht staat: “Gevonden op den auteur sijn doodt kleed en stont Buyten geschreven Dit is het laetste gewaedt.” Een gedicht dat hij naliet om aan zijn lijkkleed te hechten.

In 2013 werd onder de plaquette een klein informatiebordje aangebracht. Met daaronder een typerende dichtregel van Sluiter:

Bij de tijdelijke verwijdering van plaquette van de muur is het bordje afgebroken. Academiehuis Grote Kerk kent inmiddels modernere manieren om bezoekers te informeren over de schatten in dit monumentale gebouw. We vertrouwen erop dat dit in de toekomst op passende wijze ook met de herplaatste plaquette van dichter en dominee Willem Sluiter gebeurt.

Beeldhouwer Anton ter Braak bevestigde in november 2024 zijn plaquette van Willem Sluiter weer aan de muur in Academiehuis Grote Kerk Zwolle, naast de Latijnse banken.