Herman Schepers legde basis voor herontdekking Willem Sluiter

Herman Schepers in 2013 bij de plaquette van Willem Sluiter in de Grote Kerk te Zwolle. (Foto: Maarten Zeehandelaar)

Museum de Scheper in Eibergen laat zaterdag 9 augustus het Herman Schepersjaar beginnen, genoemd naar zijn grondlegger, dan precies 90 jaar geleden geboren. Aan hem heeft het de grootste Sluitercollectie ter wereld te danken. Zonder deze indrukwekkende verzameling zou begin deze eeuw de herontdekking van Willem Sluiter en zijn werk moeilijker zijn geweest, nooit zoveel hebben opgeleverd. Het vormde een basis.

In de zomer van 2007 maakte ik kennis met Herman Schepers (1935-2019) en zijn verzameling, toen ik werkte aan het boek Willem Sluiter anno nu; De kleine leeuwerik. In dat verband vergezelde ik dichter en collega-journalist Sander Grootendorst naar Eibergen. Hij portretteerde Sluiterbibliograaf Georg Hartong (1945-2024) in een artikel, dat begin augustus 2007 verscheen in de regionale dagbladen de Stentor en Twentsche Courant Tubantia. Ruim aandacht schonk hij hierin aan de verzameling van Herman. Bij deze gelegenheid maakte Ben van Dijk, naast reproducties van de belangrijkste Sluiterbundels, in de Sluiterkamer van het museum een foto van het nauw samenwerkende duo Schepers en Hartong.

Herman Schepers en Georg Hartong bij Sluiterkast in Museum de Scheper in 2007. (Foto: Ben van Dijk)

Vele contacten en ontmoetingen met Herman volgden. Mijn boek werd in november 2007 gepresenteerd in zijn museum. Hij exposeerde daarna zeldzame Sluiterbundels op een aansluitende Sluiteravond in de gereformeerde kerk in Geesteren.

Samen naar Staphorst

Direct na de verschijning van de in eigen beheer uitgegeven publicatie kwam uit Staphorst het ook voor Herman verrassende bericht van Herman van Arnhem, dat daar in een scholengemeenschap een borstbeeld van Willem Sluiter stond. Direct gingen we er samen kijken. Onze reis werd zoals vaker opgevrolijkt met verhalen. Zo vertelde hij bij deze gelegenheid bijvoorbeeld de komische anekdote over streekschrijver Hendrik Odink, die een keer bij hem in de auto (een lelijke eend) met stoel en al achteroverviel. Herman kon er jaren later nog smakelijk om lachen.

Af en toe ging ik op bezoek bij Herman in het museum met andere geïnteresseerden in Willem Sluiter en onderzoekers, zoals Gert Oosterom uit Gouderak, gespecialiseerd in de melodieën bij Sluiters liederen.

  

Foto links: Herman Schepers (links) en Gert Oosterom keken in 2011 samen naar Sluiterbundels in het Eibergse museum. Foto rechts: comité voor herinnering aan Willem Sluiter in Grote Kerk Zwolle. Van links naar rechts: Herman Schepers, Dick Sluiter en Arend Heideman.

Nauw contact met Herman had ik een paar jaar later opnieuw in het driemanscomité, op initiatief van Dick Sluiter (geen nazaat) gevormd, voor een blijvende herinnering aan Sluiter in de Grote Kerk in Zwolle, waar hij is begraven. Een aantal keren trokken we ervoor samen naar de Overijsselse hoofdstad. Bij de onthulling in september 2013 van de door Anton ter Braak vervaardigde plaquette is de mooiste foto gemaakt, die ik van Herman bezit (bovenaan dit artikel). Hij staat naast dit beeld van de dichter, dat hij even hiervoor samen met burgemeester Hein Bloemen van Berkelland onthulde.

350 jaar Achterhoek

Vijf jaar later werkten we samen in de werkgroep die, op voorstel van Bennie te Vaarwerk, de viering organiseerde van Willem Sluiter en 350 jaar Achterhoek. Bij het museum gemaakte foto’s van de aankondiging in januari 2018 herinneren hieraan. Het feest mondde uit in een bijeenkomst op de Open Monumentendag in Sluiters kerk, de Oude Mattheüs, een expositie in Museum de Scheper en de publicatie van het fraaie boek Van achter-hoek tot Achterhoek, uitgegeven door de historische kringen van Eibergen en Neede.

Herman Schepers (links) met andere werkgroepleden bij de aankondiging in 2018 van Willem Sluiter en 350 jaar Achterhoek.

Bij alle contacten met Herman was me snel duidelijk en lieten ook anderen blijken, dat hij zeer belangrijk werk verrichtte, maar er nooit zelf over publiceerde, dat schrijven hem moeilijk af ging. Vloeiend standaard-Nederlands spreken lukte hem evenmin, laat staan een lezing houden.

Uit vrees dat zijn verhaal over de totstandkoming van de gigantische Sluitercollectie verloren zou gaan, heb ik er op eenvoudige wijze in 2013 videobeelden van vastgelegd, uit de hand (zonder statief) gefilmd. In de taal van onze streek, de Achterhoek, spraken we er samen over. De beelden, met zijn gezichtsuitdrukkingen, spreken nog boekdelen. Marjo van Nes, die de Sluitercollectie in het museum onderzocht en onder haar hoede kreeg, gaf voor de film ook een toelichting. (Voor film klik op de volgende titel: Herman Schepers en Willem Sluiter, of op de video onderaan dit artikel).

Herman wist niet precies wanneer hij met zijn verzameling van Sluiterbundels begonnen was. Zo nu en dan ontmoette hij een boer die een Sluiterboek had en soms zeiden ze tegen hem: “Ach, neem maar mee.” Zo kwam hij aan zijn eerste bundel. “Het is eigenlijk te gek als die bundels zo weggaan”, dacht hij later, toen hij zich er iets meer in verdiepte. Daarna heeft hij er enkele gekocht. Zo kreeg hij in de jaren zestig zijn eerste exemplaren in bezit. Dit was het begin van de zeer grote verzameling. Later droeg hij deze over aan Museum de Scheper en bleek dat hij met al zijn deeltjes een van de grootste collecties bezat. Dat wist hij niet. Bij hem stonden ze in een doos op zolder. Sluiterbibliograaf Georg Hartong zette ze voor hem op een rij, stelde ook vast hoe omvangrijk de collectie was en hielp met uitbreiding van de verzameling. Als gevolg hiervan werd Herman even gedwongen de collectie op te bergen in de kluis in het gemeentehuis, waardoor hij er tijdelijk zelf niet meer bij kon komen, maar die maatregel is later gelukkig teruggedraaid.

  

Links: bij de presentatie van het boek Willem Sluiter anno nu in 2007 verscheen Herman Schepers nog wel achter het spreekgestoelte, maar hield hij geen lang verhaal. Rechts: beeld uit de film over Herman Schepers op dit informatiepunt. 

Op mijn vraag over een oude Sluiterbundel die hij toonde, reageerde hij in eerste instantie bevestigend: “Deze heb ik pas nog gekregen, ja.” In één adem voegde hij er met een veelbetekenende lach aan toe: ”Ja, gekregen, schei uit...” Er was voor betaald, moest ik hieruit opmaken.

Herman bleef zijn verzameling van Sluiterbundels en aanvullende documenten koesteren, ook in jaren waarin anderen vaststelden dat er weinig over was van de eens zeer grote belangstelling voor het werk van Sluiter.

De bundels van zijn collectie puilden uit van papiertjes tussen de bladzijden, waarmee hij de aparte delen markeerde. Dan hoefde hij daar niet iedere keer opnieuw naar te zoeken. Het was zijn methode voor bibliografie en handig als hij er iets over wilde vertellen. Met de Sluitercollectie van Museum de Scheper leeft Willem Sluiter en zijn werk en het verzamelwerk van Herman Schepers voort. Hij stond met die verzameling aan de wieg van de herontdekking van dichter Willem Sluiter.

Arend J. Heideman                                                                         Gelselaar, augustus 2025