Sluiter deze eeuw nog prominent in gewild bundeltje

Eén van de twee gedichten in de bundel Woorden van Hoop met de naam van Willem Sluiter, in dit geval geschreven met y.

Dichtregels van Willem Sluiter verschenen in de eerste helft van de vorige eeuw veelvuldig in bloemlezingen, kranten en tijdschriften. Daarna nam dit af. Des te opmerkelijker is het dat hij prominent voorkomt in het begin deze eeuw enkele malen herdrukte bundeltje Woorden van Hoop, dat overwegend een religieus karakter heeft en dat hier alsnog stof biedt voor een veel uitgebreider verhaal.

Van Sluiter staan, net als van Jacqueline van der Waals en Willem de Mérode, in het ruim 40 pagina’s tellende en ruim opgemaakte boekwerkje twee gedichten, De Trooster en Elk zijn kruis. De inbreng van Henriëtte Roland Holst, P.A. de Genestet, J.W. Schulte Nordholt, Wilma en enkele anderen is beperkt tot één gedicht. Wie de samensteller was, is niet vermeld in deze uitgave van Den Hertog BV in Houten. De eerste druk verscheen in 2000, de tweede in 2002, de derde in 2004 en de vierde in 2006. Het bundeltje is vervaardigd naar een oorspronkelijke uitgave uit 1994 in de Verenigde Staten, waar ook de illustraties van Lynne Gerard uit zijn overgenomen. Het vrolijk ogende omslag is geïllustreerd met twee winterkoninkjes.

Het gedicht De Trooster van Sluiter is ontleend aan zijn Gebedt om de genade des H. Geestes, één van de 43 Gezangen die als aanhangsel vanaf 1687 werden geplaatst in Somer- en Winter-Leven achter Buiten-leven/Eensaem Huis- en Winter-Leven. Van dit lied zijn de verzen 1, 3, 4, 8 en 9 zijn overgenomen. De woorden zijn gelijk, alleen de spelling is aangepast aan de huidige tijd. Zo luidt nu het eerste vers:

O, Heil'ge Geest, daal neer op mij,
Kracht uit de hoogte, sta mij bij,
Geleid mij in een effen land,
Verwarm mij met Uw heil'ge brand.

Onder de titel Gebed om de Geest is dit gedicht als Lied 122 ook opgenomen in de actuele bundelElk zing’ Zijn lof, een uitgave van het Ds. G.H. Kerstencentrum - www.koc.nu.

Elk zijn kruis moeilijk traceerbaar

Hoewel regels van Sluiters gedicht Elk zijn kruis vaak zijn gepubliceerd, van herhaaldelijk in de 19^e eeuw tot zelfs een keer in 2023, bleek moeilijk te achterhalen uit welk werk van hem ze afkomstig zijn, zelfs ondanks een enkele verwijzing naar pagina 55 van zijn in 1670 verschenen Eibergsche Sang-Lust.

Het in 1860 verschenen Uit eene pastorie in den Achterhoek van Is. de Waal, die predikant is geweest in Aalten, is een fraai voorbeeld van een boek waarin Sluiters gedicht werd gepubliceerd. Een andere dominee, G. van Schaick uit Dwingeloo, deed dit in 1851 ook al in het boek Vijf maanden; Een boek van vertroosting op den weg des lijdens. Hij presenteerde het met vooraf uit een dialoog het citaat: “’’t Is zoo als de vrome Sluijter zong.” Via internet is te zien dat Boekzaal der Geleerde Wereld, en Tijdschrift voor de Protestantsche Kerken het aan Sluiter toegeschreven gedicht in 1849 publiceerde. In Beelden en Omtrekken; Naar het leven geteekend uit 1853 van mevrouw J.S. Mackenstein-Koning werd het gedicht ook in een dialoogvorm gepresenteerd, met vooraf de woorden: “Teregt zegt vader Sluyter”. Hetgeen maar weer eens illustreert hoe Sluiters dichtregels in die tijd alom in Nederland werden gedeeld en gewaardeerd.

Een sprong met Sluiters regels naar de 20^e eeuw maakte SeniorPlaza, een website vol nostalgie en
een platform dat 50-plussers verbindt. Twee personen stuurden het in voor publicatie en verbonden er de naam aan van de dichter(es) J. Pompen en het jaartal 1925. Raadselachtig was ook de publicatie in 2009 (10 maart) van enkele met de hand geschreven verzen op de privésite van Piet van Toon (overleden in 2013, maar de site pietvantoon.nl is er nog), met daaronder de naam Oma Drika. Iemand zond het hem toe, maar hij wist niet meer wie. Er kwam al snel een heldere reactie: “Het is nl. het gedicht op de overlijdens-prentje van mijn Tante Drika. Tante Drika was een zus van mijn vader (Harrie Van Pol) en ze heeft het prentje zelf opgesteld een tijd voor haar overlijden toen ze zelf heel veel verdriet had over de gezondheid van sommige van haar kinderen. Haar familie heeft mij dit prentje opgestuurd naar Australië. Tante Drika was getrouwd met Graad Mussen en ze hebben in Roggel gewoond.

Heel veel groeten van Mien Tielen - Van Pol vanuit Australië.” Zo populair zijn aan Sluiter toegeschreven regels dus geweest, wereldwijd.

Weerklank ook bij katholieken

Interessant is hoe de woorden zonder Sluiters naam ook aan katholieke zijde tot op heden na zijn blijven klinken. Op de site Preken.be (Preken Online; Het archief voor de katholieke homilie) schreef iemand in 2008: “Er is een rijmpje uit mijn moeders tijd: ‘Ieder krijgt zijn deel op aard, ieder heeft wat hem bezwaart, ieder hart en ieder huis, heeft zijn eigen smart en eigen kruis.’”

Het digitale blad West Wijzer van afdeling Deurne West van ouderenbond KBO-Brabant publiceerde vier verzen, zonder de naam van de dichter, zelfs nog in februari 2023.

De hiervoor aangehaalde, populair gebleven regels steken niet vreemd af bij het werk van Sluiter, maar zijn niet door hem geschreven. Een zoektocht langs digitale weg door al zijn bundels leverde geen overeenkomstige regels op, ook niet in het gedicht waar hier en daar naar werd verwezen en waarvan hieronder ter vergelijking de twee eerste en het laatste vers zijn weergegeven.

Het gedicht Elk zijn kruis in de bundel Woorden van Hoop.

Elk sijn kruis.

1

Elk heeft sijn gaven van den Heer,

D'een dus, en soo een ander weer:

Alsoo heeft elk sijn kruis van Godt,

D'een dit, en d'ander dat swaar lot.

2

Daar is geen huis, of 't heeft sijn kruis,

Doch niet met even groot gedruis:

Des eenen kruis is openbaar,

Des and'ren wordt men niet gewaar.

12

Elk neme Christus kruis-kelk dan,

En drink'er, sonder morren, van:

Godt weet, wat drank meest heilsaam zy

Voor dees', door die, voor u, voor my.

Ook het zoeken aan de hand van afzonderlijke woorden uit het aan Sluiter toegeschreven gedicht leverde niks op. Zou er een vergissing in het spel zijn, een naam zijn verwisseld? Een boek uit 1860, dat ook via Google Books was te raadplegen, bracht de oplossing bij dit onderzoek. In de vijfde druk van het boek Liederen en gebeden van J.A.D. Molster, in leven predikant te Utrecht, staat onderaan bij het hier 11 verzen tellende gedicht: Naar W. Sluijter. (Eijb. Sanglust.). Wie dit gedicht naar Sluiters regels schreef, is nog niet bekend.

Arend J. Heideman                                                                                        Gelselaar, oktober 2024

  

Willem Sluiters gedicht Elk sijn kruis in de bundel Eibergsche Sang-Lust.